Opdracht
De gemeente Leeuwarden was al enkele jaren bezig met het opzetten van een buurtschool* in onder andere de Vrijheidswijk. Het samenwerkingsverband functioneerde inmiddels goed en er lagen plannen om voor de samenwerkende instellingen een nieuw gebouw te realiseren waardoor nog concreter kan worden samengewerkt.
De opdracht is het ontwerpen van een gebouw voor deze instellingen. Het uitgangspunt in het project is dat de gebruiker centraal staat. De integratie van architectuur en bouwfysica levert daarin een belangrijke bijdrage. De voorwaarden om een goed gebouw te kunnen ontwerpen zijn: weten welke plaats het gebouw krijgt, wie de gebruiker is en wat de gebruiker belangrijk vindt. Een analyse van de Vrijheidswijk en interviews met de toekomstige gebruikers heeft een goed beeld gegeven van de plaats die de buurtschool in de wijk krijgt. Daarnaast heeft een analyse van de bestaande vensterscholen in Groningen en interviews met gebruikers van deze scholen bijgedragen aan het vormen van een goed beeld met betrekking tot het functioneren van de scholen en de beleving van de gebruikers. Op basis van een hieruit volgend Programma van Eisen heb ik een buurtschool ontworpen waarin creativiteit, wensen, eisen, sociale en stedenbouwkundige aspecten samenkomen.
Ontwerp
Zoals vroeger in een terpdorp de kerk de centrale plaats van het dorp was waar mensen elkaar ontmoetten, zo neemt in de Vrijheidswijk te Leeuwarden de Buurtschool de centrale plaats in. Van alle zijden in de wijk is de Buurtschool zichtbaar en daarom uitnodigend om een bezoek aan te brengen. In tegenstelling tot de eenzijdige, zakelijke, strakke en gesloten woningen in de wijk, heeft de Buurtschool een vriendelijke, open en speelse uitstraling. Alle gevels zijn gelijkwaardig ontworpen waardoor het gebouw met alle zijden naar de wijk gericht is. Er is gekozen voor een rode draad door het gebouw die er voor zorgt dat zowel interieur als exterieur herkenbaar
zijn en er samenhang en eenheid is. Deze rode draad bestaat uit twee hoofdschijven en een onderbroken drie meter hoge subschijf. De hoofdschijven lopen in hoogte op. Eén schijf bereikt aan de noordoostzijde de hoogte van vijftien meter en is daarmee in letterlijke zin een herkenbaar punt in de wijk. In de wijk loopt een as van noord-oost in de richting van het centrum van Leeuwarden. Om deze as terug te laten komen is dit de basis-as voor de Buurtschool geworden.
Vanaf de Lekkumerweg sturen en accentueren de toelopende schijven, de transparante tussenruimte en het schuine dak de zichtlijn in de richting van het centrum van Leeuwarden. De schijven maken een uitnodigend gebaar naar het centrum van de wijk waardoor bezoekers en gebruikers de centrale hal ingeleid worden. In de centrale hal zijn de multifunctionele functies als doosjes tegen de schijven geplaatst. Iedere functie heeft een eigen volume. De hal lijkt op een brede straat waar de doosjes als gebouwen langs staan. Hierdoor krijgt de Buurtschool een geborgen, laagdrempelig en uitnodigend karakter. Het geeft gebruikers een gevoel van veiligheid. Alle overige functies zijn in clusters rondom de centrale hal gesitueerd en van hieruit toegankelijk. Deze clusters hebben ieder hun eigen identiteit, waardoor duidelijk herkenbaar, maar door vorm en materialgebruik zowel intern als extern toch een eenheid.
Rechts van de entree bevinden zich de bibliotheek en het wijkcentrum. Beide ruimten steken als doosjes door de subschijf heen en hebben een duidelijke eigen identiteit. Binnen in deze ruimten ontstaan sfeervolle hoeken op de plaatsen waar de schijf de ruimte insteekt. In de bibliotheek fungeren deze wanden tegelijkertijd als stellingkasten voor tijdschriften.
Links van de entree is het gymnastieklokaal gesitueerd met daaraan gekoppeld het jongerencentrum. Door de vorm af te laten wijken van een standaard gymzaal en het een schuin dak te geven krijgt het een bijzondere uitstraling.
Achter in de centrale hal bevinden zich rechts de scholen en links het kindercluster. De scholen zijn als vleugels haaks ten opzichte van elkaar gesitueerd met in het knooppunt de algemene en multifunctionele ruimten. De lokalen zijn bijna vierkant van vorm en hebben een schuine wand die zowel een akoestische als een esthetische functie heeft. De lokalen worden gescheiden door ruimtes waarin zich verkeersruimte, kapstokruimte en toiletten bevinden. De afwisseling van deze bergingen en lokalen in vorm, grootte en materiaal geeft zowel intern als extern een speels effect en de herhaling van dit patroon zorgt voor samenhang. In de wanden die de gang van de lokalen scheidt zijn openingen gecreëerd. Deze kleine kozijnen zijn op een speelse manier in de wand geplaatst op de ooghoogte van zowel kinderen als van volwassenen. De gebruiker zal deze ruimten hierdoor niet gesloten, maar als open en prettig ervaren en kan een glimp opvangen van wat er in de klaslokalen gebeurt. Beide scholen hebben een duidelijke representatieve gevel in de richting van de wijk en een eigen identiteit door verschil in van materiaalkleur. Het kindercluster heeft een hal met daaromheen alle groepsruimten gescheiden door sanitaire en slaapruimten. Evenals in de schoollokalen is in deze ruimten een wand schuin geplaatst.
- De buurtschool is een samenwerkingsverband van instellingen en organisaties die zich bezighouden met opvoeding, onderwijs en maatschappij. Alle kinderen van 0-12 jaar, ouders en buurtbewoners. De buurtschool neemt een belangrijke plaats in de wijk in. In Leeuwarden wordt de term buurtschool gebruikt, landelijk wordt de naam bredeschool gebruikt en in Groningen gebruikt men de titel vensterschool.
